MUZEUM PRZYRODNICZE
W naszym Muzeum mogą Państwo zobaczyć niezwykle bogatą kolekcję polskiej fauny.
Ekspozycja jest podzielona na trzy główne części:
Sala wystawowa: zwiedzający mogą tu skorzystać z pokazu multimedialnego (gaśnie światło, głos prowadzi nas pomiędzy eksponatami, są różne informacje ale także odgłosy zwierząt). Prezentacja trwa około 25 min. W sali eksponowane są przede wszystkim ptaki, ale znajdziemy tam również takie zwierzęta jak jeleń, dzik czy bóbr. Oprócz zwierząt w sali można skorzystać z dwóch interaktywnych stanowisk: budowy ciała ptaka oraz łąki pogórzańskiej.
Batyskaf (łódź podwodna): dla grup zorganizowanych w wieku szkolnym mamy przygotowaną prezentację multimedialną o rzece Białej. Grupa wspólnie z przewodnikiem „wpływa” do rzeki, poznaje jej mieszkańców ale także czyhające na nich zagrożenia. Pokaz trwa około 20 min. Turyści indywidulani mogą w tym miejscu obejrzeć około 13 minutowy film o rzece Białej Tarnowskiej.
Sala konferencyjna: dla grup korzystających z usługi przewodnickiej odbywa się tu wykład na temat dużych ssaków występujących na terenie naszego kraju. W sali tej możemy zobaczyć m.in. żubra, łosia, wilka, niedźwiedzia, ale także największą kolekcję batalionów w Polsce.
HISTORIA
Krystyna Tomek
(1917– 1994+)
Włodzimierz Tomek
(1912– 1995+)
Początki przyjaźni z przyrodą.
Zainteresowanie przyrodą założyciela muzeum- dr Włodzimierza Tomka - ujawniło się już w dzieciństwie. Jako pięciolatek miał przygarnąć i opiekować się młodą kawką. Zarówno ojciec jak i obaj dziadkowie byli myśliwymi, od których czerpał wiedzę przyrodniczą, szczególnie na wspólnych polowaniach.
Studia na Wydziale Leśnym Politechniki Lwowskiej rozpoczął jeszcze przed 1939 roku. Ze względu na II Wojnę Światową finalizował je już 1947 roku, na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego. Krótko zajmuje się pracą naukową; najpierw w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Krakowie (w 1946 roku) , później na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1.X.11946-31.VIII 1947). Obejmuje wówczas posadę starszego asystenta w katedrze Entomologii. Po powrocie do Ciężkowic obejmuje stanowisko leśniczego w Nadleśnictwie Gromnik. Praca ta przerywana była krótkimi epizodami, jak objęcie stanowiska adiunkta w Nadleśnictwie Ropa oraz zlecenia wykonywane dla Instytutu Ochrony Przyrody w Krakowie. Były to na przykład inwentaryzację obiektów przyrodniczych takich jak parki podworskie, zabytkowe drzewa, rezerwaty w powiatach: tarnowskim, gorlickim, nowosądeckim i jarosławskim. W czasie, kiedy nie miał stałego zatrudnienia w Nadleśnictwie Gromnik (lata pięćdziesiąte), żona Krystyna uczyła matematyki i fizyki w Metalowo-Elektrycznej Szkole Zawodowej w Ciężkowicach.
Przez całe życie wnikliwie eksplorował tereny Pogórza i od początku istnienia tarnowskiego koła PTTK był jego członkiem. Otrzymał między innymi srebrną odznakę turystyczną, był także społecznym opiekunem zabytków z ramienia Zarządu Głównego PTTK.
Na polowaniu z dziadkiem
Przy dworze w Lipniczce k. Bobowej
Łowiectwo
Z całą pewnością od najmłodszych lat brał udział w polowaniach, ale do Małopolskiego Towarzystwa Łowieckiego we Lwowie wstąpił w 1935 roku. Wraz z innymi myśliwymi zakłada on w 1946 roku Koło Łowieckie „Dzik” z siedzibą w Ciężkowicach, a obwodem dzierżawionego terenu w Pleśnej. Od 1959 roku siedziba koła przeniesiona jest do Gromnika pod nazwą „Szarak”, a dzierżawiony teren to okolice Ciężkowic. Wreszcie w 1986 Koło to dzieli się na KŁ „Leśnik” w Gromniku i KŁ „Szarak” w Ciężkowicach. W ostatnim Dr Tomek do końca swojego życia pełni funkcje Łowczego. Za liczne zasługi na rzecz rozwoju kultury łowieckiej w regionie otrzymuje brązowy, srebrny i złoty medal zasługi, a w końcu najwyższe odznaczenie „Złom”.
Ochrona przyrody
Dom państwa Tomków był zawsze pełen zwierząt. Mieszkańcy okolic regularnie dostarczali do tego swoistego azylu ranne, chore czy młode dzikie zwierzęta. Wśród najsłynniejszych lokatorów domu należy wymienić lisa Patrycego ”Dwunastego”, szpaka Srajka (oficjalnie zwanego jednak „Rajtkiem), kunę Kunegundę, tchórza Kajetana, sarnę Kozię i Basię, gadożera, kruki i dzikie kaczki. Sporo z nich, dzięki skutecznemu leczeniu, żyło potem wiele lat w ogrodzie państwa Tomków.
Jednym z najważniejszych działań na rzecz ochrony przyrody dr Tomka, było wstrzymanie eksploatacja piaskowca w rezerwacie „Skamieniałe Miasto”. Po wojnie ludzie wydobywający kamień w rezerwacie doprowadzili do jego likwidacji. Ocalić skałki udało się dzięki stworzeniu „regionalnego” rezerwatu, który w sensie prawnym został na nowo utworzony dopiero w 1971 roku. Ponadto dr Włodzimierz w latach 60-tych pomaga w tworzeniu rezerwatu „Diable Skały” w Bukowcu. W zabytkowym parku przy dworku I.J. Paderewskiego ratuje od wycięcia stare drzewa. Bezsprzecznie wyjątkowy wkład w poznanie i dokumentowanie wiedzy o walorach regionu mają liczne publikacje Dr Tomka, które powstały podczas długoletnich obserwacji i prac badawczych.
Ornitologia, entomologia - publikacje.
Obok łowiectwa największą pasją dr Tomka były ptaki. Pół wieku badań i dokumentacji ornitofauny Pogórza zaowocowało pracą doktorską, której promotorem był ówczesny docent, a później profesor Zygmunt Bocheński. Sporo miejsca w swoich obserwacjach poświęca również owadom. Najważniejsze publikacje dotyczące wyżej wymienionych zagadnień to „Ptaki Zachodniej części Pogórza Ciężkowickiego” (Acta Zoologica Cracoviensia nr 16, Kraków 1973) oraz „Fauna motyli większych rezerwatu „Skamieniałe Miasto” w Ciężkowicach i okolicy” (Polskie Pismo Entomologiczne, Kraków 1948). Dr Tomek najczęściej publikuje na łamach Przeglądu Zoologicznego, ale wiele artykułów znajdziemy również w „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, „Łowcu Polskim” i innych czasopismach o lokalnym zasięgu. Do najciekawszych należą na przykład artykuły dotyczące żbika na terenie Pogórza Ciężkowickiego, obecności edredona na Białej Dunajcowej czy zachowania ptaków w czasie zaćmienia słońca.
Historia kolekcji
Dr Włodzimierz słynął z mani zbieractwa. Z relacji syna wiadomo, że zbierał nie tylko trofea i rzeczy związane z przyrodą, ale nawet papierki z czekolady. Na początku owe „skarby” w postaci skór, czaszek i owadów zajmowały jeden, potem dwa pokoje, aż w końcu wypełniły wszystkie wolne miejsca w ich domu. Ponieważ znajomi i nie tylko, często przychodzili, aby oglądnąć liczne ciekawostki z rozszerzającej się kolekcji, w pewnym momencie pojawił się pomysł, aby zbiory przenieść i udostępniać w innym miejscu. Dzięki dobrej woli ówczesnej Rady Gminy, w 1989 roku, urządzono ekspozycję w budynku, w którym po wojnie działała porodówka, a potem hotelik przy restauracji „Pogórzanka”.
Założyciel muzeum na łamach tygodnika TEMI szczególnie dziękuje za poparcie tej inicjatywy wojewodzie Stanisławowi Nowakowi, naczelnikowi Gminy Ciężkowice Januszowi Tomaszkiewiczowi oraz sekretarzowi Janowi Motyce. W tym czasie, w okresie nie dłuższym niż jeden rok, jednym z pracowników muzeum jest Bogdan Kieś. Jako absolwent Wydziału Leśnego AR w Krakowie czyni pierwsze kroki w sztuce preparacji pod okiem Dr Tomka. Obecnie jest jednym z najlepszych preparatorów w naszym kraju chętnie wspierającym działalność ciężkowickiego muzeum.
Gdy dr Włodzimierz Tomek umiera w 1995 roku, Gmina Ciężkowice przy pomocy Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Tarnowie wykupuje zbiory od rodziny Tomków.
Po wcześniej wymienionym Bogdanie Kiesiu opiekę nad eksponatami sprawuje Edward Karasiński, aż do 2003 roku, potem Aneta Wilga, a od połowy 2006 roku - Wojciech Sanek.Z biegiem czasu ekspozycja przygotowana przez Dr Tomka tak i w sensie koncepcji jak i estetyki powoli traciła użytkowe walory.
Ze względu na ciasnotę i zły stan techniczny budynku Społeczna Rada Muzeum, w 2007 roku, za główny warunek rozwoju placówki postawiła remont i rozbudowę budynku. Dzięki aplikacji o fundusze europejskie konieczne środki udało się uzyskać w 2009 roku. Na czas remontu i rozbudowy (2010 – 2011), tymczasową siedzibę muzeum zlokalizowano w dawnej „Podgórzance”.
Od 2011 roku muzeum mieści się w nowym, nowoczesnym budynku. Dotychczasowe ekspozycje zostały wzbogacone o stanowiska multimedialne. Turyści mogą skorzystać z interaktywnej podłogi, makiety budowy ptaka czy też „wybrać się w podróż łodzią podwodną”. Kolejnym krokiem w rozwoju placówki będzie planowane na jesień 2022 roku otwarcie Małopolskiego Centrum Edukacji Ekologicznej, które będzie połączone z dotychczasowym budynkiem przewiązką nad drogą.
GALERIA
